W najnowszym odcinku programu „Biznes Nieoczywisty” Jakub Zadrożny – partner w SPECTATOR communications advisors rozmawia z Michałem Korolczukiem – adwokatem, partnerem w kancelarii prawnej Octo Legal, który zajmuje się prawem karnym, w tym przede wszystkim prawem karnym gospodarczym.
Michał Korolczuk specjalizuje się w postępowaniach sądowych i dochodzeniach wewnętrznych. Doradza klientom w zakresie strategii wdrażania polityk compliance i cyberbezpieczeństwa oraz posiada bogate doświadczenie w projektach z zakresu wykrywania nadużyć i przeciwdziałania oszustwom.
Jak wygląda przeszukanie firmy? Jakie działania należy podjąć, gdy znajdziemy się w takiej sytuacji? Przekonamy się poniżej:
Kiedy najczęściej dochodzi do procesów karnych, w których oskarżeni są przedsiębiorcy?
Michał Korolczuk wskazał, że “biznes realizowany na styku zamówień publicznych i kontaktów z instytucjami publicznymi jest znacznie bardziej narażony na kontakty z organami ścigania. Zwłaszcza duże inwestycje infrastrukturalne zazwyczaj z automatu trafiają pod opiekę organów antykorupcyjnych”.
Organy ścigania przyglądają się zatem procesom inwestycyjnym już od wystartowania przetargu po samą realizację inwestycji. Podmioty, które uczestniczą w przetargach są więc znacznie bardziej narażone na kontrole operacyjne przeprowadzane przez organy ścigania.
Nie zmienia to faktu, że biznes w 100% prywatny również jest narażony na działania organów ścigania, ponieważ na takich płaszczyznach też często dochodzi do przestępstw korupcyjnych czy nadużyć menedżerskich.
Jakie prawa mają organy ścigania w kontekście działań wobec firm?
Michał Korolczuk zaznaczył, że każde postępowanie przygotowawcze jest prowadzone przez prokuraturę, która zleca poszczególne czynności organom policyjnym lub CBA. Organy te mają szeroki zakres uprawnień – przede wszystkim mogą one zabezpieczyć dokumenty i nośniki pamięci.
Co istotne, jeśli zabezpieczenie materiału dowodowego jest niezbędne i wymaga niezwłocznych działań, organy mogą dokonać wejścia do siedziby firmy i zatrzymać rzeczy stanowiące dowód w sprawie bez postanowienia prokuratora lub sądu o przeszukaniu i zatrzymaniu. Jest to jednak sporadyczna sytuacja.
W innych przypadkach funkcjonariusze powinni zawierać postanowienie, które wprost wymienia czego poszukują i co chcą zatrzymać. Takie postanowienie jest więc dla firmy wyznacznikiem i spisem treści tego, co powinna wydać i o co powinna zadbać, by nie zostało wydane.
Jak przedsiębiorstwa mogą się przygotować na przeszukanie firmy?
Michał Korolczuk oznajmił, że pożądanym działaniem ze strony firmy jest przygotowanie pomieszczenia, gdzie funkcjonariusze będą mogli mieć swoje miejsce, w którym będą mogli przejrzeć dokumenty oraz dokonać kopii dysków i telefonów. Dobrze jest być otwartym na te działania.
Ponadto, zdaniem adwokata “w każdej organizacji powinny być stworzone choć minimalne procedury na to, co powinniśmy zrobić i jak się zachować w przypadku wejścia organów ścigania do siedziby firmy, prowadzenia postępowania w związku z działaniami biznesowymi prowadzonymi przez przedsiębiorcę oraz co zrobić w przypadku zatrzymania pracownika”.
Dzięki takiemu przygotowaniu będzie nam dużo łatwiej reagować i bieżąco zarządzać problemem, który się wydarzy, gdy służby już do nas przyjdą. Dodatkowo, należy mieć świadomość, że nasze telefony mogą być kontrolowane. Istotnym elementem jest również edukacja i prewencja wśród kadry pracowniczej.
Jakie są prawa i obowiązki firm podczas przeszukania?
Michał Korolczuk wyjaśnił, że jeżeli dochodzi do przeszukania i odebrania nam władztwa nad dokumentami oraz nośnikami pamięci, to możemy zaznaczyć w dokumentacji przy wydaniu tych rzeczy, iż stanowią one tajemnicę przedsiębiorstwa.
Ponadto, możemy wnieść zażalenie, w którym będziemy kwestionowali przydatność tych rzeczy dla toczącego się postępowania – zwłaszcza jeśli zatrzymane zostaną dokumenty, które wykraczają poza treść postanowienia o zatrzymaniu rzeczy. Skuteczność takiego zażalenia jest duża.
Co więcej, jeśli organy ścigania zażądają od nas wydania informacji listownie, bez przeszukania, to zawsze powinniśmy się powołać na tajemnicę przedsiębiorstwa. Wówczas prokurator powinien najpierw zwolnić nas z obowiązku zachowania tajemnicy.
Dodatkowo, w takiej sytuacji organy będą musiały udowodnić, że te rzeczy będą prawnie chronione, a także iż rzeczywiście zachodzi potrzeba zatrzymania w sposób, który łamie tajemnicę przedsiębiorstwa. Firma zabezpiecza się więc przed trafieniem w niepowołane ręce wrażliwych danych.
To jednak nie wszystko. Jeżeli bardzo zależy nam, aby tajemnice przedsiębiorstwa nie wyciekły do opinii publicznej na etapie sądowym, warto wnioskować o wyłączenie jawności procesu sądowego.
Jak firma powinna komunikować się z otoczeniem w sytuacji działań procesowych?
Michał Korolczuk ocenił, że “wszystko zależy od tego, jakiego podmiotu dotyczy postępowania. Spółki giełdowe mają obowiązek informować w komunikatach bieżących o każdym zdarzeniu, które może mieć wpływ na ocenę ich wiarygodności czy kurs ich akcji”.
W przypadku biznesu prywatnego najwięcej zależy natomiast od otoczenia, w jakim ten podmiot funkcjonuje. Jeśli funkcjonuje on wokół zaufanych kontrahentów, nie ma żadnego problemu, aby im to zakomunikować – zwłaszcza, jeśli nie ma on sobie nic do zarzucenia i czuje się ofiarą działania ze strony organów ścigania.
Przy takim komunikowaniu należy jednak pamiętać, że postępowanie przygotowawcze jest niejawne. Nie możemy więc ujawniać po co do nas przyszły organy ścigania, jaka jest treść postanowienia, jakich dokumentów od nas oczekiwano i w związku z jaką sprawą.
Jakie działania powinna podjąć firma w przypadku zatrzymania pracowników?
Michał Korolczuk zwrócił uwagę, że “działanie firmy powinno uwzględniać to, czy dany pracownik został zatrzymany w związku ze sprawą, w której stawiany jest mu zarzut działania na szkodę przedsiębiorstwa. Jeśli nie – warto uruchomić prawników i udzielić mu wsparcia już na etapie przeszukania i postawienia zarzutów”.
Pomoc prawna jest w zasadzie niezbędna, ponieważ z reguły dotyczy ona również interesów firmy. Wrażliwość przedsiębiorstwa na to, co się dzieje z danym pracownikiem powinna występować już więc od samego początku. Trzeba więc zadbać o interesy swojej firmy i jej pracownika.
