Dane pokazują, że liczba rozwodów w Polsce rośnie, a jednocześnie coraz mniej par decyduje się na ślub – zarówno cywilny, jak i kościelny.
Czy to przejściowy trend, czy trwała zmiana społeczna? Jakie są główne powody rozwodów? W jakim stopniu prawo rodzinne w Polsce sprzyja rozwodom? Czy unieważnienie małżeństwa kościelnego jest łatwiejsze do uzyskania niż kiedyś?
Na te i inne pytania w najnowszym odcinku emitowanego na antenie Telewizji Biznesowej, prowadzonego przez Jakuba Zadrożnego programu „Biznes Nieoczywisty” odpowiadają Dominika Bielska – adwokat z kancelarii Octo Legal w Warszawie oraz dr Michał Poczmański – adwokat kościelny. Oto, czego się dowiedzieliśmy:
Kim jest adwokat kościelny?
Dr Michał Poczmański wyjaśnił, że “adwokat kościelny to nic innego, adwokat, który pracuje w sądach kościelnych. Mamy w Polsce bowiem dwa porządki prawne: tradycyjne sądy, w których pracują adwokaci i radcowie prawni; oraz sądy kościelne – zajmujące się prawem kościelnym”.
Jak prezentuje się kondycja małżeństw w Polsce?
Dr Michał Poczmański wskazał, że “kondycja związków – nie tylko małżeństw sakramentalnych – jest obecnie fatalna – zarówno w Polsce, jak i na całym świecie”.
Czy wiele osób decyduje się unieważnić małżeństwo?
Dominika Bielska poinformowała, że “z każdym rokiem liczba orzeczonych rozwodów rośnie. Jest to szczególnie widoczne po 2020 roku. W 2023 roku złożono około 83 tysięcy pozwów o rozwód. W 2024 roku ta liczba była jeszcze wyższa”.
Dominika Bielska zaznaczyła przy tym, że liczba unieważnionych małżeństw rośnie, ponieważ rozwód już tak nie stygmatyzuje, jak kiedyś – społeczeństwo zaczęło się otwierać na podejmowanie takiej decyzji. Ponadto, po stronie kobiet rośnie chęć do zdobycia niezależności finansowej, co daje im odwagę do rozwodu.
Dr Michał Poczmański ocenił przy tym, że przyczyną coraz większej liczby rozwodów jest to, że współcześnie młodzi ludzie są po prostu niedojrzali do budowania poważnego, dłuższego związku. Dominika Bielska dodała zaś, że obecnie, w dobie rosnącej popularności aplikacji randkowych, ludzie wolą szybciej wymienić partnera na nowego, niż naprawić swój związek.
Czy mechanizm mediacji jest skuteczny przy rozwodach?
Dominika Bielska jest zdania, że “mediacja to świetne narzędzie w sprawach rozwodowych. Trzeba bowiem pamiętać, że mediacja to nie terapia małżeńska. W mediacji chodzi przede wszystkim o to, aby wypracować zasady rozstania. Podczas tego procesu można ułożyć wszystko w dużo korzystniejszy sposób, niż rozstrzygnie to sąd”.
Dominika Bielska o nadchodzącej możliwości rozstrzygania spraw rozwodowych w sposób pozasądowy
Dominika Bielska oświadczyła, że “koncepcja rozstrzygania spraw rozwodowych w sposób pozasądowy skierowana jest do par, które nie mają wspólnych małoletnich dzieci. Na dodatek pary te muszą być zgodne, że chcą się rozwieść bez orzekania o winie”.
Dominika Bielska podkreśliła jednak, że jeszcze nie ma projektu ustawy wprowadzającej możliwość rozstrzygania spraw rozwodowych w sposób pozasądowy. W tej chwili toczą się jedynie prace koncepcyjne, lecz nie ma wątpliwości, że ustawodawstwo idzie w tym kierunku.
Dominika Bielska oznajmiła przy tym, że zmiana ta jest praktycznie przez wszystkich dobrze oceniana. W środowisku prawników toczy się jedynie dyskusja czy taki rozwój miałby być rozstrzygany przez notariusza czy przez Urząd Stanu Cywilnego.
Jakie problemy rodzi obecnie prawo rodzinne w kontekście rozwodów?
Dominika Bielska wskazała, że “największe problemy rodzi dziś kwestia opieki nad dziećmi, co wiąże się z utrwalonymi schematami dotyczącymi roli ojca. Na szczęście sądy coraz częściej zaczynają rozumieć, że ojciec także jest potrzebny w życiu dziecka i on również może być rodzicem wiodącym, mogącym zapewnić dziecku pełną opiekę”.
Niezwykle problematyczna jest również kwestia egzekwowania kontaktów. W tym celu trzeba bowiem wszcząć odrębne postępowanie. Najpierw pojawia się zagrożenie nakazaniem zapłata, następnie zasądzenie symbolicznej kwoty.
W praktyce, jeśli dochodzi do porwania rodzicielskiego, to bardzo trudno drugiemu rodzicowi jest wyegzekwować kontakty. W rezultacie, rodzic który wywiózł dziecko i przeprowadził się z nim bez zgody drugiego rodzica staje się w oczach sądu rodzicem wiodącym. Zdecydowanie musi się to zmienić.
Jakie zmiany w ostatnim czasie zaszły w prawie alimentacyjnym?
Dominika Bielska poinformowała, że “niedawno została wprowadzona ważna zmiana, jeśli chodzi o fundusz alimentacyjny, przeznaczony dla osób, które nie są w stanie wyegzekwować alimentów. Otóż, jeśli komornik stwierdza bezskuteczność egzekucji, alimenty zostaną przyznane z funduszu alimentacyjnego”.
Do tej pory maksymalna kwota, którą można było otrzymać wynosiła 500 złotych. Po zmianie przepisów wzrosła ona do 1000 PLN.
Jakie działania podejmuje kościół, aby zmniejszyć liczbę rozwodów?
Dr Michał Poczmański oświadczył, że “kościół dąży do ograniczenia ilości spraw rozwodowych podczas dokładniejsze badanie kanoniczne – czyli spotkanie przedślubne z proboszczem, na którym orzeka on czy narzeczeni mogą w ogóle ze sobą zawrzeć ślub”.
Dawniej to badanie kanoniczne było robione po macoszemu. W ostatnim czasie wprowadzono jednak zmiany, proces ten został wydłużony i dziś przykłada się do niego znacznie większą wagę – wszystko po to, aby wychwytywać okoliczności stanowiące o nieważności małżeństwa jeszcze przed jego zawarciem.
Czy małżeństwo w przyszłości może nadal stanowić fundament społeczeństwa?
Dominika Bielska wskazała, że “obecnie w społeczeństwie kładzie się nacisk na indywidualizm i poszukiwanie swojej drogi, przeznaczenia, celu. To natomiast nie zawsze jest możliwe w związku, gdyż w nim musimy iść na kompromis oraz szukać wspólnego porozumienia. Ponadto, możliwość ciągłej zmiany partnerów również zniechęca ludzi do małżeństwa”.
