Gościem najnowszego odcinka emitowanego na antenie Telewizji Biznesowej programu „Biznes Nieoczywisty” jest Dominika Bielska – Adwokat, Senior Associate w Dziale Prawa Gospodarczego i Sporów kancelarii prawnej Octo Legal.
W rozmowie z Jakubem Zadrożnym, partnerem w SPECTATOR communications advisors, Dominika Bielska porusza jeden z najważniejszych tematów dla każdego przedsiębiorcy – czyli sukcesję w jednoosobowej działalności gospodarczej oraz spółkach cywilnych. Oto, czego się dowiedzieliśmy:
Dlaczego jednoosobowe działalności gospodarcze są popularne w Polsce?
Dominika Bielska wyjaśniła, że “prowadzenie biznesu w formie jednoosobowej działalności gospodarczej, począwszy od samego jej założenia. Inne zalety, to stosunkowo niskie koszty prowadzenia takiej działalności oraz brak obowiązku prowadzenia pełnej księgowości”.
Czy w ogóle jednoosobowa działalność gospodarcza jest dziedziczona?
Dominika Bielska oznajmiła, że “po 2018 roku sytuacja zmieniła się na korzyść przedsiębiorców. Wtedy wprowadzono ustawę o zarządzie sukcesyjnym. Wcześniej śmierć przedsiębiorcy zazwyczaj powodowała paraliż całej działalności gospodarczej”.
Wszystko dlatego, że w przypadku jednoosobowej działalności gospodarczej, jeśli nie ma ustanowionych żadnych zabezpieczeń, ani powołanego zarządcy sukcesyjnego, to z chwilą śmierci przedsiębiorcy cała firma praktycznie znika.
Co istotne, wprowadzony w 2018 roku zarządca sukcesyjny, to osoba, którą powołać może nie tylko przedsiębiorca za życia, ale również spadkobiercy po jego śmierci. Dzięki tej osobie umowy zachowują ważność, istnieje możliwość przedłużenia licencji, wypłacania wynagrodzeń czy podejmowania koniecznych decyzji biznesowych.
Jakie kroki prawne trzeba podjąć, aby w ogóle dziedziczyć jednoosobową działalność gospodarczą?
Dominika Bielska wskazała, że “wszystko zależy od tego, w jakiej sytuacji zostawi nas spadkodawca, będący przedsiębiorcą. Spadkobierca w pierwszej kolejności musi ustalić czy spadkodawca sporządził testament oraz czy wydał jakieś dyspozycje dotyczące przedsiębiorstwa”.
W kolejnym kroku spadkobierca powinien zastanowić się, czy w ogóle chce ten spadek przyjmować. Może bowiem okazać się, że przedsiębiorstwo jest tak zadłużone, iż odrzucenie spadku jest korzystniejszą opcją. Warto zatem przeprowadzić audyt przedsiębiorstwa, aby poznać jego sytuację finansową.
Jeśli spadkobierca decyduje się przyjąć spadek, to mamy dwie opcje. Lepszą z nich jest przyjęcie spadku z dobrodziejstwem inwentarza – wtedy spadkobierca nie odpowiada za długi do wartości majątku spadkowego. W takiej sytuacji, nie ma zatem nieograniczonej odpowiedzialności za długi, jak to się dzieje przy przyjęciu spadku wprost.
W następnym kroku spadkobierca powinien ustalić co chce zrobić z przedsiębiorstwem. Jeśli spadkobierców jest wielu, często na tym polu pojawiają się spory i konflikty.
Jak śmierć wspólnika wpływa na działalność spółki kapitałowej?
Dominika Bielska wytłumaczyła, że “w przypadku spółek kapitałowych śmierć wspólnika nie powoduje z automatu unicestwienia działalności. Nie wpływa ona zatem tak znacząco na działalność spółki. Istotne jest jednak, aby zadbać o umowę lub statut – a konkretnie zawrzeć w nich strukturę dziedziczenia”.
Co się dzieje ze spółką cywilną po śmierci wspólnika?
Dominika Bielska oświadczyła, że “co do zasady spółka cywilna kończy swój byt z chwilą śmierci wspólnika – nawet jeśli mieliśmy do czynienia ze spółką wieloosobową. Istnieje jednak możliwość wprowadzenia postanowień gwarantujących wprowadzenie spadkobierców w miejsce zmarłego wspólnika – trzeba to jednak zastrzec w umowie”.
W takiej sytuacji można, analogicznie jak w przypadku jednoosobowej działalności gospodarczej, zapewnić spółce przetrwanie poprzez ustanowienie zarządcy sukcesyjnego.
Kto może zostać zarządcą sukcesyjnym w spółce cywilnej?
Dominika Bielska poinformowała, że “zarządcą sukcesyjnym może być osoba pełnoletnia o pełnej zdolności do czynności prawnych, która nie ma zakazu prowadzenia działalności gospodarczej. Poza tym mamy pełną dowolność. Rekomendowane jest, aby zarządcą był spadkobierca. Zalecane jest też powołanie tej osoby za życia przedsiębiorcy”.
Czy wspólnicy spółki cywilnej mogą zawrzeć umowę o przejściu udziałów po śmierci jednego z nich?
Dominika Bielska oznajmiła, że “wspólnicy mogą zawrzeć umowę o przejściu udziałów po śmierci jednego z nich, ale tylko na etapie, gdy obaj wspólnicy żyją, a spółka w pełni funkcjonuje”.
Jakie narzędzia prawne ułatwiają sukcesję?
Dominika Bielska zaznaczyła, że “wszystko zależy od tego, ile czasu przedsiębiorca chce przeznaczyć na planowanie sukcesyjne. Jeśli ma on dużą firmę ze skomplikowaną strukturą, to najbardziej rekomendowaną opcją jest założenia fundacji rodzinnej”.
W przypadku jednoosobowej działalności gospodarczej, należy najpierw przekształcić ją w spółkę, a następnie wnieść jej udziały do fundacji rodzinnej. Jeśli jednak przedsiębiorca nie ma czasu, dobrą opcją jest po prostu ustanowienie zarządcy sukcesyjnego.
Warto również, aby zastanowić się, czy przedsiębiorca ma wśród spadkobierców osobę zainteresowaną prowadzeniem tego biznesu, która jednocześnie byłaby w stanie spłacić pozostałych spadkobierców.
Prawa spadkobierców i zarządzanie firmą – jak to wygląda w praktyce?
Dominika Bielska wyjaśniła, że “zarządca sukcesyjny może działać maksymalnie dwa lata. W praktyce działa on do momentu, kiedy spadkobiercy załatwią wszystkie formalności. Jego działania wyglądają tak, jak działania właściciela biznesu. Na czynności przekraczające zwykły zarząd musi on jednak mieć zgodę właścicieli”.
Dlaczego nie warto budować imperium na jednoosobowej działalności gospodarczej?
Dominika Bielska podkreśliła, że “w przypadku jednoosobowej działalności gospodarczej za jej zobowiązania odpowiadamy całym naszym majątkiem. Ryzyko jest zatem ogromne”.
Co się dzieje z jednoosobową działalnością gospodarczą, która opierała się na wiedzy zmarłego właściciela?
Dominika Bielska oświadczyła, że “spadkobierca ma możliwość wstąpienia w miejsce przedsiębiorcy, tylko jeśli ma odpowiednie kompetencje. Aby zatem przejąć jednoosobową działalność gospodarczą w postaci adwokata, musi również sam być adwokatem”.
Jak zadbać o przyszłość swojej firmy?
Dominika Bielska stwierdziła, że “w pierwszej kolejności powinno się mieć uporządkowane kwestie biznesowe przed śmiercią. Warto również przygotować “czerwoną teczkę” – zbiór najważniejszych dokumentów związanych z biznesem. Przedsiębiorca powinien również uprzednio zaplanować sukcesję w odpowiedzialny sposób”.
