W 68. odcinku emitowanego na antenie Telewizji Biznesowej programu Po Stronie Konsumenta adwokaci Marcin Lizurek, Karol Wenus oraz ich goście: Jakub Zadrożny partner w SPECTATOR communications advisors i mecenas Karolina Wijatkowska mierzą się ze sprawą, która rozpala Polskę od tygodnia.
Karol Nawrocki, kandydat na prezydenta, podczas jednej z debat skłamał, że ma tylko jedno mieszkanie. Okazało się, że w rzeczywistości ma dwa mieszkania, a to był dopiero początek problemów. Sztab Karola Nawrockiego od tygodnia przedstawia kolejne wersje tej historii, które często się wzajemnie wykluczają.
Z tego powodu Karol Wenus, Marcin Lizurek, Jakub Zadrożny oraz Karolina Wijatkowska przedstawiają cały stan faktyczny tej historii i poddają go analizie prawnej. Oto, czego się dowiedzieliśmy:
Stan faktyczny – czy Karol Nawrocki posiada drugie mieszkanie?
Mecenas Karolina Wijatkowska wyjaśniła, że “całe zamieszanie medialne rozpoczęło się od rozmowy podczas debaty o podatku katastralnej, w trakcie której Karol Nawrocki wskazał, że posiada tylko i wyłącznie jedno mieszkanie. Jak się jednak okazało, mieszkanie, w którym mieszka nie jest jedynym, które posiada”.
Od 2017 roku Karol Nawrocki, wraz z żoną jest właścicielem jeszcze jednego mieszkania – kawalerki w Gdańsku, którą miał przejąć od 80-latka. Początkowo narracji Karola Nawrockiego koncentrowała się na tym, że miał on przejąć to mieszkanie w zamian za dożywotnią opiekę, wikt i opierunek – czyli na zasadzie umowy dożywocia.
Potwierdzało to opublikowane oświadczenie z 2021 roku, mocą którego Karol Nawrocki zobowiązał się do zapewnienia dożywotniej opieki wobec 80-latka – konkretnie do zapewnienia mu mieszkania, wyżywienia, pielęgnowania go w chorobie, a także sprawienia pogrzebu własnym kosztem.
Treść tego oświadczenia była taka sama, jak treść przepisów, które regulują umowy dożywocia. Brakowało w nim jednak wzmianki o przeniesieniu aktu własności nieruchomości i nie zostało ono sporządzone w formie aktu notarialnego.
Karol Nawrocki nie zapewnił 80-latkowi dożywotniej opieki?
W przestrzeni publicznej bardzo szybko zostało jednak udokumentowane, iż pomoc, która miała być świadczona na rzecz 80-latka w rzeczywistości nigdy nie była i nie jest wykonywana. Ten człowiek obecnie mieszka w Domu Pomocy Społecznej w Gdańsku, za jego utrzymanie płaci Miasto Gdańsk.
Co więcej, wcześniej – gdy 80-latek mieszkał w mieszkaniu, które obecnie należy do Karola Nawrockiego – żył on w biedzie, nie miał pieniędzy na opłacenie ogrzewania i zabezpieczenie swoich codziennych potrzeb.
Co z zapłatą za mieszkanie 80-latka?
Następnie formalne zawarcie umowy dożywocia zostało dość szybko zdementowane przez Karola Nawrockiego, który przedłożył akt notarialny przedwstępnej umowy sprzedaży tego mieszkania z 2012 roku. Akt był podpisany pomiędzy 80-latkiem, a Karolem Nawrockim i jego żoną.
Wskazano wtedy, że cena mieszkania została ustalona na 120 tysięcy złotych i została ona już zapłacona. Ponadto, akt notarialny stanowił, że zarówno Karol Nawrocki, jak i jego żona, zostaną pełnomocnikami 80-latka do podpisania ostatecznej umowy sprzedaży.
Później Karol Nawrocki poinformował, że nigdy tych środków w całości 80-latkowi nie przekazał. W jego ocenie byłoby to bowiem zagrożenie dla jego życia i zdrowia. W efekcie, do dziś potwierdzono tylko, że na przestrzeni 14 lat Karol Nawrocki przekazał 80-latkowi około 12 tysięcy złotych, które miało być wpłacone na poczet zakupu tego mieszkania.
Na dziś nie wiemy, jaka łączna suma została przekazana 80-latkowi przez Karola Nawrockiego. Faktyczna umowa sprzedaży została jednak zawarta w 2017 roku. Podpisał ją… Karol Nawrocki – zarówno jako pełnomocnik sprzedającego, jak i jako kupujący.
Jakub Zadrożny dodał przy tym, że opisywany 80-latek ma rodzinę, która została wydziedziczona testamentem. Marcin Lizurek oznajmił z kolei, że testament ten miał zostać sporządzony już w 2012 roku i miał on ustanawiać Karola Nawrockiego jako jedynego spadkobiercę 80-latka.
Analiza prawa (cywilna) afery z drugim mieszkaniem Nawrockiego
Marcin Lizurek zwrócił uwagę, że między umową przedwstępną, a faktyczną umową sprzedaży minęło aż 5 lat. Wszystko dlatego, że jakby wcześniej nastąpiło zbycie tej nieruchomości przez 80-latka, to gmina Miasto Gdańsk mogłoby żądać od niego zwrotu bonifikaty udzielonej za wykup tej nieruchomości.
Karol Wenus stwierdził zatem, że kwestia ta zdecydowanie może być analizowana pod kątem obejścia prawa w celu uniknięcia konieczności zwrotu równowartości tej bonifikaty – zwłaszcza, że w umowie przedwstępnej strony oświadczyły, że cena sprzedaży została w całości zapłacona (co później Karol Nawrocki zdementował).
Ponadto, druga strona umowy przedwstępnej oświadczyła w niej, że przedmiot sprzedaży (nieruchomość) został wydany. Zostały zatem dopełnione wszystkie istotne elementy umowy przyrzeczonej.
Z oświadczeń obu stron wynika zaś, że 80-latek oczekiwał klasycznej umowy dożywocia, i to już w 2012 roku. Formalnie nie została ona jednak zawarta, dlatego osoby sprawujące opiekę na 80-latkiem nie mogą dziś wytaczać roszczeń przeciwko Karolowi Nawrockiemu o rozwiązanie umowy dożywocia.
W rezultacie, w ocenie Marcina Lizurka umowa sprzedaży mieszkania jest nieważna, ponieważ jest ona sprzeczna z zasadami współżycia społecznego, jest pozorna i niewykluczone, że została ona zawarta w sytuacji przymusowego położenia 80-latka, co stanowi pewien rodzaj wyzysku.
Mało tego, najprawdopodobniej doszło tutaj do zawarcia przez 80-latka umowy pod wpływem błędu, który został wywołany podstępem przez Karola Nawrockiego. 80-latek myślał tutaj bowiem, że jego potrzeby zostaną faktycznie zabezpieczone, tak jak a to miejsce w umowie dożywocia.
Jakie mamy możliwe działania organów państwowych?
Marcin Lizurek wskazał, że “w tej chwili każdy z prokuratorów może, kierując się ochroną praw obywateli i interesu społecznego, wystąpić w obronie 80-latka. Podobne uprawnienia w tym obszarze ma także Rzecznik Praw Obywatelskich. Dodatkowo, organizacje pozarządowe też mogą działać w imieniu 80-latka”.
Przede wszystkim jednak to kierownik Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej, który jako organ sprawujący faktyczną opiekę nad poszkodowanym 80-latkiem powinien dochodzić jego praw, a także praw obywateli Miasta Gdańsk, którzy ponoszą koszt pobytu 80-latka w Domu Pomocy Społecznej.
Czy potrzeba nowych rozwiązań prawnych w takich sytuacjach?
Karol Wenus oświadczył, iż “największy problem polega na tym, że państwo nie korzysta w sposób właściwy z już dostępnych rozwiązań prawnych”.
Mecenas Karolina Wijatkowska oznajmiła bowiem, że “prawo w Polsce nie pozostawia samym sobie takich pozbawionych bliskiej rodziny, niedołężnych i biednych osób, jak omawiany 80-latek. Mamy dużo instrumentów, które dają możliwości wspierania takich osób”.
Kłopot w tym, że z reguły potrzeba inicjatywy społecznej, aby ktoś zajął się tym problemem. W praktyce, może się zdarzyć tak, że stworzone zostaną nowe przepisy prawne, ale nikt nie będzie z nich właściwie korzystać. W rezultacie, nic się nie zmieni. Prawo bowiem wywiera skutek nie w chwili uchwalenia, lecz w chwili stosowania.
Czy w aferze z drugim mieszkaniem Nawrockiego mamy wątki karne?
Wyłudzenie podstępem poświadczenia nieprawdy od funkcjonariusza publicznego
Karol Wenus zaznaczył, że “pierwszym aspektem, w którym prawo karne samo się nasuwa, jest fakt, iż w akcie notarialnym z 2012 roku Karol Nawrocki oraz jego żona oświadczyli, że zapłacili pieniądze 80-latkowi, co nie jest prawdą, jak później jasno powiedział Karol Nawrocki”.
Mamy tutaj więc sprzeczność pomiędzy stanem faktycznym a oświadczeniem w akcie notarialnym. W takiej sytuacji należy przywołać Postanowienie Sądu Najwyższego z 4.01.2005, III KK 286/04. Mówi ono, że:
“Wprowadzenie do treści aktu notarialnego nieprawdziwych elementów i to w części decydującej o skuteczności zawartej zawartej umowy prowadzi nie tylko do uzyskania potwierdzenia tych okoliczności, ale wywołuje dalej idący rezultat w postaci potwierdzenia jako ważnej umowy, która w istocie nie została skutecznie zawarta. W ten sposób akt notarialny, który zawiera nieprawdziwe oświadczenia stron co do okoliczności mających istotne znaczenie z punktu widzenia przeprowadzanej czynności stanowi wyłudzenie potwierdzenia nieprawdy co najmniej w odniesieniu do sytuacji, gdy ważność czynności zależy od zachowania formy aktu notarialnego”.
Jak zatem widzimy, zdaniem Karola Wenusa omawianą sytuację zdecydowanie możemy rozpatrywać jako przestępstwo wyłudzenia podstępem poświadczenia nieprawdy od funkcjonariusza publicznego (notariusza).
Porzucenie osoby nieporadnej wbrew obowiązkowi troszczenia się
Po drugie, w tej sytuacji możemy zastanowić się również nad art. 210 Kodeksu karnego. Oto, jak on brzmi: “Kto wbrew obowiązkowi troszczenia się o małoletniego poniżej lat 15 albo o osobę nieporadną ze względu na jej stan psychiczny lub fizyczny osobę tę porzuca, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5”.
W rezultacie, zgodnie ze zobowiązaniem sporządzonym przez Karola Nawrockiego w 2021 roku, możemy mówić o tym, że przejęty przez niego został obowiązek troszczenia się o osobę nieporadną ze względu na jej stan psychiczny lub fizyczny.
Należy bowiem mieć świadomość, iż Karol Nawrocki sam potwierdził, że przez rok nie miał kontaktu z 80-latkiem, co do którego się zobowiązał do troszczenia. Trzeba zatem tutaj rozważyć, czy nie mamy doszło tutaj do wypełnienia znamion przestępstwa z art. 210 Kodeksu karnego.
Czy Karol Nawrocki może teraz przekazać swoje drugie mieszkanie organizacji charytatywnej?
Marcin Lizurek oznajmił, że “jeżeli istnieje podejrzenie medialne co do stanu prawnego drugiej nieruchomości Karola Nawrockiego, to nie ma mowy o żadnym dalszym jej zbywaniu. Jego deklaracja o zbyciu tego mieszkania na rzecz organizacji charytatywnej jest zatem szokująca”.
